Hepatitis A, poznat i kao "bolest prljavih ruku", pojavljuje se sporadično ili u epidemijama, a do infekcije dolazi konzumiranjem hrane ili vode kontaminirane virusom hepatitisa A (tzv. fekalno-oralni put zaraze). Zato rizik zaraze virusom hepatitisa A najviše zavisi od higijenskih i sanitarnih uslova života. Najčešći je kod dece i mladih osoba.

Virus hepatitisa A (HAV), promjera 27 do 32 nm, jednočlan je RNK virus bez ovojnice, rezistentan na toplinu (60 °C tokom 1 sata), kiselinu i eter. Virusna infektivnost prestaje kuhanjem na 100 °C tokom pet minuta, izlaganjem formalinu, hloliranju i ultraljubičastom zračenju. HAV se može naći u jetri, žuči, stolici i krvi krajem inkubacijskog razdoblja i preikteričnoj fazi bolesti, a može se izlučivati stolicom i tokom ikterične faze.

HAV je raširen u svijetu, posebno u zemljama niskog socijalnoekonomskog statusa, prenosi se gotovo isključivo fekalno oralnim putem. Prenos se najčešće ostvaruje u direktnom kontaktu s oboljelom osobom (nečistim rukama ili preko predmeta). Često nakon prvog kontakta sa HAV-om nema razvoja manifestne bolesti. Širenje hepatitisa A u porodici često je, a takođe i u kolektivnim institucijama (vrtići, škole). Sporadični slučajevi, ali i veće epidemije mogu biti posljedica kontaminirane hrane ili vode. Zbog viremije u presimptomskoj fazi hepatitisa A u trajanju od 1-2 sedmice, moguć je prenos HAV infekcije putem krvi. U širenju hepatitisa A glavni izvor infekcije su djeca u predškolskim i školskim zajednicama, no bolest je se česta i kod homoseksualaca te narkomana.  

KLINIČKA SLIKA

Inkubacija iznosi 10-50 dana, prosječno 28 dana. Osoba je najviše zarazna nedelju dana prije početka simptoma i tokom prve nedelje trajanja simptoma. Simptomi počinju naglo, očituju se kao stalni umor i gubitak apetita, mučnina, povraćanje, osjećaj težine ili tupih bolova u epigastriju, rjeđe pod desnim rebarnim lukom, drhtavice i umjereno povišena temperature. U djece može biti izražen proljev, a u nekim slučajevima izraženi su kašalj hunjavica i grlobolja. Ovaj stadij može ostati jedina manifestacija hepatitisa A ili predhodi otprilike jednu sedmicu prije pojave žutila. Omjer anikteričnih prema ikteričnim oblicima hepatitisa A različit je, od čak 12:1 u djece do 1:3,5 u odraslih osoba. U ikteričnom stadiju prvo se pojavljuje crveno-smeđ izgled mokraće, svjetla stolica, a zatim slijedi žutilo bjeloočnica i kože, najčešće uz postepen prestanak opštih simptoma. Porast vrijednosti jetrenih enzima (aspartat aminotransferaza - AST, serumska alanin aminotransferaza - ALT) počinje u preikteričnom stadijumu hepatitisa A, a maksimum dostiže u ikteričnoj fazi bolesti (400-4000 IU/L ili više) a postepeno se smanjuju tokom faze oporavka. Febrilitet prestaje osim kod najtežih oblika. Često je izražen i svrbež kože. Većina oboljelih od hepatitisa A klinički i biohemijski ozdravljuje u roku od 4-8 sedmica, s tim da se većina bolesnika oporavi za šest meseci bez ikakvih posledica, drugim riječima ne postoji hronični oblik ove infekcije. Kod djece općenito, bolest je blaža i kraćeg trajanja. 

LIJEČENJE

Posebno liječenje hepatitisa A ne postoji. Mirovanje tokom jedne do četiri nedelje poslije postavljene dijagnoze i jetrena dijetalna prehrana temeljena uglavnom na ugljikohidratima tradicionalni su postupci u bolesnika sa hepatitisom A. A kod bolesnika sa izraženom mučninom i povraćanjem indicirana je primjena infuzija glukoze.

PROFALAKSA

Normalni ljudski imunoglobulin (NIG) dobiven u zonama veće ili umjerene prevalencije HAV kao i putnicima koji odlaze u endemska područja hepatitisa A, može spriječiti manifesni oblik hepatitisa A, jer sadrži dovoljno neutralizirajućih antitijela, a daju se ukoliko nemaju otprije anti-HAV u serumu. Takva zaštita traje 6 mjeseci. Za aktivnu imunoprofilaksu postoje mrtva (inaktivirana), živa (atenuirana) i sintetska (rekombinantna) cjepiva. Inaktivno je HAV cjepivo zdravo i imunogeno u zdrave djece. Cijepi se dvaput u razmaku od mjesec dana, što daje jednogodišnju zaštitu u 99,9% primatelja. Ako se nakon 6 do 12 mjeseci primi treća (dodatna) doza, može se postići perzistentni imunitet u trajanju do 10 godina. Inaktivno HAV cjepivo je skupo zbog poteškoća proizvodnje dovoljne količine virusa u staničnim kulturama. Mjere lične higijene, poput redovnog pranja ruku sapunom, najvažnije su za sprečavanje širenja HAV infekcije. U bolesnika sa hemofilijom treba primjenjivati sigurne preparate. Komunalna higijena treba spriječiti zagađenje pitke vode fekalijama, a pravilno rukovanje i obrada namirnica prijenos HAV infekcije hranom.