Žutica ili ikterus (lat. Icterus) označava simptom koji se manifestuje žutom bojom kože i bjeloočnica, a koji nastaje zbog povišenih vrijednosti bilirubina.

Klinička slika se manifestuje manje ili više izraženim žutilom kože i vidljivih sluznica ili nešto tamnijom mokraćom, a javlja se kada je koncentracija bilirubina u serumu preko 30 μmol/l. Postoji više razloga što koncentracija u serumu raste, odnosno zašto se javlja neravnoteža u količini nastanka bilirubina, njegove konjugacije i ekstrakcije u jetri i izlučivanje bilirubina u crijevo.

Žutilo se najčešće manifestuje tek kad je koncentracija konjugovanog bilirubina u serumu veća od 30 μmol/l, obično se prvo primijeti žutilo sklera jer konjugovani bilirubin ima veći afinitet prema rahlom tkivu, te se tu brže i više nakuplja. Nekada kod dugotrajnog perzistiranja povišenih vrijednosti bilirubina ta boja može biti i žuto-zelenkasta, što se objašnjava djelimičnom oksigenizacijom bilirubina u biliverdin.

Najčešći razlozi nastajanja žutice su hemolitički ikterus, hepatocelularni ikterus i opstrukcioni ikterus.

Hemolitički ikterus

Ovaj oblik žutice nastaje zbog skraćenog životnog vijeka eritrocita i njihovog posljedičnog povećanog raspada. U u tom slučaju, ako količina nastalog bilirubina premaši mogućnosti konjugacije u jetri, bilirubin u seumu raste, javlja se vidljivo žutilo kože i sluzokože, u urinu bilirubina nema, ali je povećana vrijednost urobilinogena u njemu. Osim direktnog znaka hemolitičkog ikterusa, u smislu skraćenja životnog vijeka, postoje i indirektni znaci: povećani broj retikulocita, povećane vrijednosti LDH-1 izoenzima u plazmi, smanjenje vrijednosti haptoglobina, anemija, te splenomegalija.

Hepatocelularni ikterus

Kod ovog oblika žutice koža može biti intenzivno žuta, još je izraženije žutilo sklera, urin je taman i u njemu je uvijek prisutan bilirubin, stolica je normalne boje. Ukupna vrijednost konjugovanog bilirubina u seumu je značajno povišena. Uz ove promjene, u kliničkoj slici dominiraju umor, opšta slabost, anoreksija, tupa bol ispod desnog rebarnog luka, splenomegalija, hepatomegalija, promjene na koži u obliku eritema ili spider nevusa do ascitesa. Ovakva klinička slika je prepoznatljiva i skoro uvijek ukazuje na akutni hepatitis, cirozu jetre i tumorozne procese na jetri.

Opstrukcioni ikterus

Sam naziv ukazuje da je osnovni uzrok ovog oboljenja neka mehanička zapreka u protoku žuči, a u zavisnosti o njenoj lokalizaciji govorimo o intrahepatalnoj ili ekstrahepatalnoj holestazi. Osim žutila kože i sluzokože, u kliničkoj slici nalazimo prepoznatljive promjene za ovaj oblik žutila: aholična stolica, prisutan bilirubin u urinu, te često svrbež kože.

---

Iz ovog kratog opisa oblika ikterusa i njihovih osnovnih karakteristika može se zaključiti da pri pojavi žutila kože i sluznica dijagnostički treba posumnjati na nekoliko oboljenja: hepatitis, ciroza jetre, tumoti jetre, pankreasa, žuči i žučovoda, sepsa i malarija. Na osnovu kliničke slike, te osnovnih laboratorijskih nalaza koji pokazuju izrazite promjene u hemogramu, povišenja vrijednosti bilirubina u seumu i urinu, povišenja vrijednosti transaminaza, imunoloških testova kojima se otkriva uzročnik hepatitisa, te sve dostupne osnovne radiološke metode digestivnog trakta, daje se definitivna dijagnoza, odnosno odabire potrebni medikamentozni ili hiruški način liječenja.